عدالت مهدوی و عدالت اجتماعی

سخنران: آیة الله فاضل هرندی

الحمدالله رب العالمین
والصلوة والسلام علی رسول الله وعلی اهل بیته الطیبین الطاهرین.
قال الله تعالی:
(إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسَانِ وَ إِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَى وَ یَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ‌)؛(1)
همانا خدا (خلق را) فرمان به عدل و احسان می دهد و به بذل و عطای خویشاوندان امر می کند و از افعال زشت و منکر و ظلم نهی می کند و به شما از روی مهربانی پند می دهد باشد که موعظه خدا را بپذیرید.
وظایف و تکالیف ما گاهی فردی و گاهی اجتماعی است؛ همان طور که تقوا نیز به دو قسم فردی واجتماعی تقسیم می شود درباره عدالت نیز همین مسئله مطرح است ؛ یعنی انسان باید در زندگی فردی دارای ملکه عدالت باشد در جامعه هم باید به گونه ای باشد که هر کس بتواند به حق خود برسد و به کسی، حتی دشمنان هم ظلم نشود. اگر امیرالمؤمنین (علیه السلام) وقتی خلخال از پای زن یهودی ربوده می شود تأسف می خورد و می فرماید: «اگر در مقابل این مصیبت، مسلمانی دق کند به او حق می دهم»(2) تعارف نمی کند بلکه از جامعه اسلامی چنین انتظاری دارد که حتی زن یهودی باید در پناه جامعه اسلامی احساس امنیت کند.
یا این که روزی حضرت علی (علیه السلام) در بازار کوفه عبور می کردند چشمش به نابینایی افتاد که دست سؤالش پیش مردم دراز بود، حضرت بر آشفت و فرمود: این چیست که می بینم؟ گفتند: هذا رجل نصرانی.
فرمود: از او کار کشیده اید و حالا که پیر و ناتوان شده، رهایش کرده اید. سپس از بیت المال برای آن مرد نصرانی، مقرّری قرار داد.(3) آری از همان بیت المالی که وقتی عقیل یک درهم مطالبه کرد ناراحت شد.
لذا اگر بخواهیم اسلام جای خود را در دل ها پیدا کند و به مرحله ای برسد که قرآن می فرماید:
«هُوَ الَّذِیَ أَرسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدَی وَدِینِ اَلحَقِّ لِیُظهِرَهُ، عَلَی الدِّینِ کُلّهِ)؛(4)
آن خدایی است که رسولش (محمد) را با قرآن و هدایت و دین حق به عالم فرستاد تا او را بر همه ادیان دنیا غالب گرداند.
داشتن شمشیر، بمب اتم، سلاح های مدرن جنگی، تکنیک و صنعت و ...عدالت نیست بلکه یکی از وسایل پیاده کردن عدالت است.
یعنی تمام افرادی که درجامعه اسلامی زندگی می کنند باید از جنبه های مختلف اطمینان داشته باشند: برای خود، زن و فرزند، اموال و آینده اش. رهبر جامعه اسلامی باید در همه جنبه ها عادلانه ترین رفتار را داشته باشد تا مردم به اعتماد و اطمینان برسند، وقتی به حضرت علی (علیه السلام) گفتند: چرا این همه در زندگی و خوراک و لباس به خود، سختی می دهید، فرمود: «اگر می خواستم می توانستم از عسل پاک و مغز گندم و بافته های ابریشم برای خود خوراک و لباس تهیه کنم، اما هیهات که هوا و هوس بر من غلبه کند و حرص و طمع مرا وادار نماید تا طعام های لذیذ را بر گزینم در حالی که ممکن است در سرزمین حجاز یا یمامه کسی باشد که به قرص نانی نرسد و یا هرگز شکمی سیر نخورد».(5)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مقام این است تا بفهماند اگر در حکومت خودم نمی توانم کاری کنم که هیچ فقیری در محدوده حکومتم نباشد حداقل خودم را به رنگ آنها در بیاورم تا به آنها بفهمانم که همدرد شما هستم.
وقتی امام خمینی (رحمه الله) از بیمارستان قلب در حال مرخص شدن بود، دکتر عارف خدمت ایشان عرض کرد: آقا آن چه در توان داشتیم انجام دادیم ان شاء الله که راضی هستید، فرمود: نه، خوش حالی و نشاط من آن وقت است که این وسایلی که در تهران برای معالجه من به کار برده شده برای مردم همه ی نقاط کشور، حتی دور افتاده ترین نقاط، هم فراهم باشد.
این معنای عدالت اجتماعی است. اگر چه این حالت در جوامع ما پیاده نشده است ولی وقتی به آیات و روایات مراجعه می کنیم و فلسفه خلقت را می بینیم واین که خدا حکیم است، پس معقول نیست که خدا از زندگی انسان ها هدفی داشته باشد و این هدف تا روز قیامت انجام نشود لذا باید یک روزی بیاید و آن هدف که اجرای عدالت اجتماعی است تحقق پیدا کند و آن با ظهور امام زمان (عج) واقع می شود.
خداوند در قرآن می فرماید:
(وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ)؛(6)
و خدا به کسانی که از شما بندگان ایمان آورند و نیکوکار گردند وعده فرموده که در زمین خلافت دهد.
تنها کسی که خدا این قبا را برای او دوخته است و می تواند خلیفه خدا بشود امام زمان (عج) است. به امام هشتم (علیه السلام) عرض کردند: یابن رسول الله شما هستید آن که وقتی لقب او آورده می شود بلند می شوند فرمود: نه همه ما قیام به عدل می کنیم ولی آن آقا فرزند من مهدی (عج) است و...
بنابراین عدل مهدوی و عدل اجتماعی بههم گره خورده اند.
امیدوارم که همه ی شما در ترویج حکومت عدل گستر امام زمان (عج) موفق باشید و برنامه ها و کارهایتان در جهت آشنایی صحیح وهمه جانبه مردم با مقوله ی «مهدویت» پر رونق تر از گذشته باشد.

پی نوشت ها :

1- نحل (16) آیه ی 90.
2- نهج البلاغه.
3- وسائل الشیعه، ج11، ص 49.
4- فتح (48) آیه ی 28.
5- نهج البلاغه، نامه ی 45.
6- نور (24) آیه ی 55.

منبع مقاله :
صافی گلپایگانی، جوادی آملی، فاضل هرندی؛ مقاله ها جواد منصوری- [و دیگران]؛ چکیده ها محمد تقی رکنی لموکی... [و دیگران]؛ (1386)، گفتمان مهدویّت، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه ی علمیّه ی قم)، چاپ دوم