عصر ظهور در کلام امام باقر علیه السلام
عصر ظهور در کلام امام باقر علیه السلام
دلدادگان
فرهنگ انتظار با همه مشکلات و گرفتاریهایی که دشمنان برایشان فراهم
میآورند، هرگز امید به رسیدن آن روز دیدنی و لذتبخش را از دست نمیدهند،
بلکه شوق و عشقشان بیشتر میشود و زیر لب زمزمه می کنند:
چه خوش باشد که بعد از انتظاری به امیدی رسد امیدواری
سخن
از خصوصیات انقلاب جهانی آن یار سفر کرده، زمانی شیرینتر میشود که
امامان معصوم علیهمالسلام ویژگیها و نشانههای عصر ظهور حضرت قائم آل محمد
صلیاللهعلیهوآله را برایمان توصیف کنند و بذر امید و آرزوی استقرار
دولت کریمه امام زمان علیهالسلام را در دلهای به انتظار نشستهمان شکوفا
گردانند تا رایحه دلانگیز دوران ظهور در روح و جسم انسانهایِ خسته از ظلم و
ناعدالتی و فتنه و فساد، حیاتی تازه ببخشد.
اگر آن نائب رحمان ز درم بازآید *** عمر بگذشته به پیرانه سرم بازآید
دارم امید خدایا که کنی تأخیری *** در اجل تا به سرم تاج سرم بازآید
گر نثار قدم مهدی هادی نکنم *** گوهر جان به چه کار دگرم بازآید
آنکه فرق سر من خاک کف پای وی است *** پادشاهی کنم ار او به سرم بازآید
کوس نو دولتی از بام سعادت بزنم *** گر ببینم که شه دین ز درم بازآید
میروم در طلبش کوی به کو دشت به دشت *** شخصم ار باز نیاید خبرم بازآید
«فیض» نومید مشو در غم هجران و منال *** شاید ار بشنود آه سحرم، بازآید
منتظران مژده باد
امام باقر علیهالسلام در گفتاری امیدآفرین و نشاطبخش به منتظران حقیقی آن حضرت مژده میدهد که «یَأْتِی
عَلَی النّاسِ زَمانٌ یَغِیبُ عَنْهُمْ اِمامُهُمْ فَیاطُوبی
لِلثّابِتِینَ عَلی اَمْرِنا فِی ذلِکَ الزَّمانِ اِنَّ اَدْنی ما یَکُونُ
لَهُمْ مِنَ الثّوابِ اَنْ یُنادِیَهُمُ الْبارِیءُ عَزَّ وَجَلَّ عِبادِی
آمَنْتُمْ بِسِرّی وَصَدَّقْتُمْ بِغَیْبی فَأَبْشِرُوا بِحُسْنِ
الثَّوابِ مِنّی؛(1) بر مردم زمانی میآید که امامشان از
منظر آنان غایب میشود. خوشا به حال آنانکه در آن زمان در امر [ولایت] ما
اهل بیت ثابتقدم و استوار بمانند! کمترین پاداشی که به آنان میرسد، این
است که خدای متعال خطابشان میکند و میفرماید: بندگان من! شما به حجت
پنهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید. پس بر شما مژده باد که
بهترین پاداش من در انتظارتان است.»
آنگاه امام باقر علیهالسلام ادامه
داد: «خداوند متعال به خاطر ارجگذاری از چنین منتظران راستینی به آنان
میفرماید: شما مردان و زنان، بندگان حقیقی من هستید. رفتار نیک و
شایستهتان را میپذیرم و از کردار ناپسندتان عفو میکنم و به خاطر شما
سایر گنهکاران را میآمرزم و بندگانم را به خاطر شما با باران رحمت خود
سیراب و از آنان بلا را دفع میکنم. ای عزیزترین بندگان من! اگر شما
نبودید، عذاب دردناک خود را به مردم نافرمان نازل میکردم.»(2)
یاران وفادار
پیشوای
پنجم علیهالسلام در توصیف یاران حضرت مهدی علیهالسلام که در زمان غیبت،
خود را برای شرکت در قیام جهانی آن حضرت آماده میکنند، به ابو خالد کابلی
فرمود: «من به گروهی مینگرم که در آستانه ظهور از طرف مشرق زمین به پا
میخیزند. آنان به دنبال طلب حق و ایجاد حکومت الهی تلاش میکنند. بارها از
متولیان حکومت اجراء حق را خواستار میشوند، امّا با بیاعتنایی مسئولین
مواجه میشوند. وقتی که وضع را چنین ببینند، شمشیرهای خود را به دوش
مینهند و با اقتدار و قاطعیت تمام در انجام خواستهشان اصرار میورزند تا
اینکه سردمداران حکومت نمیپذیرند و آن حق طلبانِ ثابت قدم، ناگزیر به قیام
و انقلاب میگردند و کسی نمیتواند جلوگیرشان شود. این حقجویان وقتی که
حکومت را به دست گرفتند، آن را به غیر از صاحب الامر علیهالسلام به کس
دیگری نمیسپارند. کشتههای اینها همه از شهیدان راه حق محسوب میشوند.»
در اینجا امام باقر علیهالسلام به ابو خالد کابلی جملهای زیبا فرمود که میتواند نصب العین همه منتظران لحظات ظهور باشد.
آن حضرت فرمود: «اَما اِنِّی لَوْ اَدْرَکْتُ ذلِکَ لاَءَسْتَبْقَیْتُ نَفْسی لِصاحِبِ هذَا الاْءَمْرِ؛(3) مطمئنا بدان! اگر من آن روزگاران را درک کنم، جانم را برای فداکاری در رکاب حضرت صاحب الامر علیهالسلام تقدیم میدارم.»
امام پنجم علیهالسلام در مورد استقامت و استواری یاران حضرت مهدی علیهالسلام به آیهای از قرآن استناد کرد و در تفسیر آیه «فَاِذا
جاءَ وَعْدُ اُوْلهُما بَعَثْنا عَلَیْکُمَ عِبادا لَنا اُولی بَأْسٍ
شَدِیدٍ فَجاسُوا خِلالَ الدِّیارِ وَکانَ وَعْدا مَفْعُولاً»؛(4)
«هنگامی که نخستین وعده فرا رسد، گروهی از بندگان پیکارجویِ خود را بر ضد
شما برمیانگیزیم [تا شما را سخت درهم کوبند و برای به دست آوردن مجرمان
[خانهها را جستجو میکنند و این وعدهای است قطعی.» فرمود: «این بندگان
پیکارجو و مقاوم که به طرفداری از حق به پا میخیزند، همان حضرت قائم و
یاران وفادار او هستند.»(5)
چشم به راه ظهور
از
منظر امام باقر علیهالسلام در عصر غیبت، چشم به راه ظهور حضرت مهدی
علیهالسلام بودن و انتظار حکومت آل محمد صلیاللهعلیهوآله را کشیدن از
عبادات شایسته و برتر محسوب میشود. آن گرامی به نقل از وجود مقدس رسول
اکرم صلیاللهعلیهوآله فرمود: «اَفْضَلُ الْعِبادَةِ انْتِظارُ
الْفَرَجِ؛(6) انتظار [پیروزی و] فرج [آل محمد صلیاللهعلیهوآله ] از
برترین عبادات محسوب میشود.»
جهان در آستانه ظهور
در
آستانه ظهور حضرت مهدی علیهالسلام اوضاع جهان به بدترین وضع خود میرسد و
ظلم و ناعدالتی، تبعیض، تضییع حقوق دیگران به بدترین وضع خود تبدیل شده و
مردم از هر کس و حکومتی ناامید گردیده، به دنبال روزنه امید و ندای عدالتی
میگردند که آنان را از آن منجلاب ستم و از چنگال زورمداران و مستکبران
نجات بخشد. مردم چنان از دست دروغگویان فتنهانگیز و فرصت طلب به تنگ
میآیند که شب و روز آرزوی قیام منادی عدالت را در سر میپرورانند. حضرت
امام باقر علیهالسلام فضای تاریک جهان قبل از ظهور را اینگونه بیان
میکند: «لا یَقُومُ الْقائِمُ
اِلاّ عَلی خَوْفٍ شَدیدٍ مِنَ النّاسِ وَزَلازِلَ وَفِتْنَةٍ وَبَلاءٍ
یُصیبُ النّاسَ وَطاعُونٍ قَبْلَ ذلِکَ وَسَیْفٍ قاطِعٍ بَیْنَ الْعَرَبِ
وَاخْتِلافٍ شَدیدٍ بَیْنَ النّاسِ وَتشْتیتٍ فی دینِهِمْ وَتَغْییرٍ فی
حالِهِمْ حَتّی یَتَمَنَّی الْمُتَمَنّی الْمَوْتَ صَباحا وَمَساءً مِنْ
عِظَمِ ما یَری مِنْ کَلْبِ النّاسِ وَاَکْلِ بَعْضِهِمْ بَعْضا؛(7)
حضرت قائم علیهالسلام قیام نمیکند، مگر در حال ترس شدید مردم و زلزلهها
و فتنه و بلایی که بر مردم فرا رسد و قبل از آن، گرفتار طاعون میشوند.
آنگاه شمشیر برنده میان اعراب حاکم میشود و اختلاف میان مردم و تفرقه در
دین و دگرگونی احوالشان به اوج میرسد؛ بهگونهای که هر کس بر اثر مشاهده
درندهخویی و گزندگیای که در میان برخی از مردم نسبت به بعضی دیگر به وجود
میآید، صبح و شام آرزوی مرگ میکند.» امام آنگاه افزود: «وقتی که یأس و
ناامیدی تمام مردم را فرا گرفت و دیگر از هر جهت خود را در بنبست احساس
کردند، امام غائب علیهالسلام قیام میکند.»
اقتدار حضرت مهدی علیهالسلام
برای
اجراء عدالت و گسترش مساوات در جامعه اسلامی لازم است که موانع عدالت را
از میان برداشت و راه آن را هموار کرد؛ زیرا اصحاب زر و زور و تزویر و
کسانی که از درهم ریختگی جامعه در راه ترویج فساد و انحراف بهره میبرند،
هرگز از عدالت و برنامههای عادلانه راضی نخواهند بود و با توسل به هر
شیوهای در مسیر احقاق حقوق مردم سنگاندازی خواهند کرد. بنابراین، یکی از
مهمترین ویژگیهای زمامداران عادل قاطعیت و صلابت در مقابله با دشمنان
داخلی و خارجی است. امام زمان علیهالسلام نیز با اقتدار کامل مخالفین
اسلام و دشمنان عدالت را سرکوب خواهد کرد. امام باقر علیهالسلام
میفرماید: «لَیْسَ شَأْنُهُ اِلاّ بِالسَّیْفِ؛(8) آن حضرت [در سرکوب
دشمنان قسم خوردهاش[ فقط شمشیر را میشناسد.»
او در قاطعیت همانند جدّش
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله عمل خواهد کرد و به خیانتکاران، کافران و
عوامل داخلی دشمن اجازه هیچگونه توطئهای نخواهد داد.
حضرت باقر
علیهالسلام درباره شباهت حضرت مهدی علیهالسلام به پیامبران الهی مطالبی
فرموده و درباره تشابه حضرت خاتم الاوصیاء به حضرت پیامبر اکرم
صلیاللهعلیهوآله فرموده است: «وَاَمّا
مِنْ مُحَمَّدٍ صلیاللهعلیهوآله فَالْقِیامُ بِالسَّیْفِ وَتَبْیینُ
آثارِهِ ثُمَّ یَضَعُ سَیْفَهُ عَلی عاتِقِهِ ثَمانِیَةَ اَشْهُرٍ فَلا
یَزالُ یَقْتُلُ اَعْداءَ اللّهِ حَتّی یَرْضَی اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ؛(9)
و امّا [شباهت حضرت مهدی علیهالسلام ] به پیامبر اکرم
صلیاللهعلیهوآله قیام با شمشیر است [که دشمنان لجوج را از میان
برمیدارد] و آثار آن حضرت را آشکار میکند. آنگاه هشت ماه به صورت مسلّح و
آماده به سر میبرد و همواره با دشمنان خدا مبارزه میکند تا اینکه خداوند
راضی شود.»
بانوان در دولت مهدوی
بدون
تردید بانوانِ شایسته و متعهد در دولت آن حضرت جایگاه ارزشمندی دارند. نقش
زن در آن زمان همانند زنان صدر اسلام، فراخور حال آنان و نسبت به موقعیت
ویژهشان خواهد بود؛ یعنی همان رسالتی که یک زن مسلمان طبق آیین اسلام به
دوش گرفته است، در عصر ظهور نیز به آن پایبند خواهد بود. آنچه از روایات
برمیآید، آن است که عدهای از کارگزاران آن حضرت از بانوان ارجمند هستند.
جابر بن یزید جعفی از یاران نزدیک امام محمد باقر علیهالسلام به نقل از آن
حضرت فرمود: «وَیَجِیءُ وَاللّهِ
ثَلاثُ مِائَةٍ وَبِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلاً فیهِمْ خَمْسُونَ امْرَأَةً
یَجْتَمِعُونَ بِمَکَّةَ عَلی غَیْرِ میعادٍ؛(10) به خدا
سوگند! 313 نفر یاران مهدی علیهالسلام میآیند که پنجاه نفر از آنان زن
میباشند و بدون هیچگونه وعده قبلی در شهر مکه گرد هم جمع میشوند.»
روایت
دیگری در این زمینه از ام سلمه، همسر رسول خدا صلیاللهعلیهوآله از
طریق اهل سنت نقل شده است که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله در آن گفتار
با اشاره به عصر ظهور و اجتماع یاران حضرت مهدی علیهالسلام در اطراف آن
حضرت میفرماید: «یَعُوذُ عائِذٌ
فِی الْحَرَمِ فَیَجْتَمِعُ النّاسُ اِلَیْهِ کَالطَیْرِ الْوارِدِ
الْمُتَفَرِّقَةِ حَتّی یَجْتَمِعَ اِلَیْهِ ثَلاثُ مِائَةٍ وَاَرْبَعَةَ
عَشَرَ رَجُلاً فِیهِ نِسْوَةٌ...؛ [در زمان ظهور[
پناهخواهی به حرم خداوند در مکه پناهنده میشود. مردم همانند کبوتران از
هر سو به جانب ا و رو میآورند تا اینکه سیصد و چهارده نفر که عدهای از
آنان زن هستند، دور او را میگیرند.» و ادامه داد: «و از همانجا خروج
میکنند و بر تمام ستمگران و اعوان و انصارشان پیروز میگردند و عدل را
آنچنان در روی زمین برقرار میسازند که زندگان آرزو میکنند که ای کاش
مردههایشان نیز از طعم آن عدالت میچشیدند!»(11)
مخالفین دولت مهدوی
سران
جبهه باطل معمولاً افرادی خودخواه، متکبر، صاحب صفات ناپسند انسانی هستند
که در مقابل حق خودنمایی میکنند. آنان چنان در منجلاب فساد و گناه
غوطهورند که انسانهای حقطلب و جلوههای فضیلت را خطرناکترین دشمنان خویش
قلمداد میکنند. به همین جهت، تمام تلاشهای خود را برای نابودی آیین حق و
رهبران الهی به کار میگیرند. امّا خداوند طبق سنت پایدار خود همواره حق را
پیروز گردانیده و دشمنانش را مأیوس و مغلوب کرده است.
قرآن میفرماید: «یُرِیدُونَ
أَن یُطْفِئُواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَ هِهِمْ وَیَأْبَی اللَّهُ إِلآَّ
أَن یُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ کَرِهَ الْکَـفِرُونَ »؛(12)
«[مخالفین حق [میخواهند نور خدا را با دهانهای خود خاموش کنند، ولی خدا جز
این نمیخواهد که نورش را کامل کند؛ هر چند کافران را خوش نیاید.»
در
عصر ظهور، تلاشهای زیادی صورت میگیرد تا از استقرار حکومت قائم آل محمد
صلیاللهعلیهوآله جلوگیری شود، امّا آن حضرت به لطف و مدد الهی، تمام
موانع را از میان برمیدارد. سفیانی یکی از دشمنان سرسخت حضرت مهدی
علیهالسلام است.
امیر مؤمنان علی علیهالسلام در مورد جنایات وی به
کوفیان فرمود: «بدا به حال کوفه! سفیانی چه جنایاتی در آنجا انجام میدهد!
به حریم شما تجاوز میکند، کودکان را سر میبرد و ناموس شما را هتک
میکند.»(13)
امام باقر علیهالسلام درباره ویژگیهای این دشمن سرسخت
حضرت مهدی علیهالسلام فرمود: «اگر سفیانی را مشاهده کنی، در واقع پلیدترین
مردم را دیدهای. وی دارای رنگی بور و سرخ و کبود است. هرگز سر به بندگی
خدا فرو نیاورده و مکه و مدینه را ندیده است.»(14)
امام باقر
علیهالسلام میفرماید: «گویا من سفیانی (سرکرده دشمنان حضرت امام عصر
علیهالسلام ) را میبینم که در زمینهای سرسبز شما در کوفه اقامت گزیده،
ندا میدهد که هر کس سر یک تن از شیعیان علی علیهالسلام را بیاورد، هزار
درهم پاداش اوست. در این هنگام، همسایه به همسایه دیگر حمله میکند و
میگوید: این شخص از شیعیان است. او را میکشد و هزار درهم جایزه
میگیرد.»(15)
شیصبانی نیز یکی دیگر از سران جبهه باطل در عصر ظهور است.
او از دشمنان کینهتوز اهل بیت علیهمالسلام و حضرت مهدی علیهالسلام
میباشد. ریشهاش به بنیعباس میرسد و شخصی بدکردار، شیطان صفت و گمنام
است. امام باقر علیهالسلام به جابر جعفی فرمود: «سفیانی خروج نمیکند، مگر
آنکه قبل از او شیصبانی در سرزمین عراق خروج میکند. او همانند جوشیدن آب
از زمین، یکباره پیدا میشود و فرستادگان شما را به قتل میرساند. بعد از
آن در انتظار خروج سفیانی و ظهور قائم علیهالسلام باشید.»(16)
دجّال
نیز فتنهگری کذّاب و فریبنده است که موجی از آشوب و فتنه به پا میکند و
بسیاری را با دسیسههای شیطانیاش میفریبد. چشم راست او ناپیداست و نام
اصلیاش صیف بن عائد است. او ادّعای خدایی میکند. در سحر و جادو، زبردست و
در فریب مردم، مهارت عجیبی دارد. شیطان صفتان به اطراف او گرد میآیند.
امّا
طبق مشیت الهی و سنت تغییرناپذیرش همچنان که در طول تاریخ همواره به اثبات
رسیده است، اهل باطل همچون کف روی آب نابود شدنی هستند و حضرت مهدی
علیهالسلام نیز با غلبه بر سران کفر و فتنه و نفاق طومار زندگانی دشمنان
فضیلت و کمال را درهم میپیچد و بساط عدل و داد و انسانیت را در روی زمین
میگسترد.
________________________________________
1. کمال الدین، ج 1، ص 330.
2. همان.
3. غیبت نعمانی، ص 273.
4. اسراء / 5.
5. تفسیر عیاشی، ج 2، ص 281.
6. بحارالانوار، ج 52، ص 125.
7. همان، ص 230.
8. همان، ص 354.
9. کمال الدین، ص 329.
10. بحار الانوار، ج 52، ص 222.
11. معجم احادیث المهدی علیهالسلام ، ج 1، ص 501؛ المعجم الاوسط، ج 5، ص 334.
12. توبه / 32.
13. یوم الخلاص، ص 93.
14. بحارالانوار، ج 52، ص 354.
15. بحار الانوار، ج 52، ص 215.
16. غیبت نعمانی، ص 302.
