یا اباصالح المهدی

یا اباصالح المهدی

اهداف رجعت

سه شنبه, ۱۸ آذر ۱۳۹۳، ۱۰:۲۹ ب.ظ

نویسنده: محمد رضا اکبری

رجعت یک واقعه حکیمانه و هدفمند است و هدف آن هماهنگ با عقل و ایمان و در راستای تحقق اراده پروردگار عالم و خواست مؤمنان می باشد که ما این اهداف را با تکیه بر آیات قرآن مورد بحث قرار می دهیم.

1- تحقق وعده حاکمیت مؤمنان بر زمین

مهم ترین هدف رجعت تحقق وعده پروردگار عالم به اهل ایمان است که آنها را حاکم جهان گرداند و اسلام را به دست آنان بر پهنه زمین به اجرا در آورد. خدای متعال به آنان که به ایمان خالص دست یافته اند وعده ی حاکمیت بر جهان را داده است و این مهم بدون بازگشت آنها به دنیا عملی نمی باشد بنابراین هدف اعلای رجعت وفای پروردگار عالم به عهده حاکمیت جهانی مؤمنان است که قرآن این گونه از آن یاد کرده است:
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لاَ یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ‌ )(1)
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند وعده داده است که آنان را به طور قطع حاکم روی زمین قرار دهد، همان گونه که به پیشینیان آنها حاکمیت داد و دینی را که برای آنها پسندیده است پابرجا و مستقر خواهد کرد و ترس آنها را به امنیت مبدل می سازد به گونه ای که تنها مرا بپرستند و چیزی را شریک من قرار ندهند و کسانی که پس از آن کافر شوند آنها فاسقانند.

2- عذاب کفار

هدف از رجعت کسانی که به شرک و کفر خالص دست یافته اند عذاب آنهاست که مورد انتقام، ذلت و اجرای حدود الهی قرار می گیرند. انسان های بسیار پلید جز برای عذاب الهی به دنیا باز نمی گردند و نوع عذاب آنها به گونه ای است که در آخرت ممکن نمی باشد؛ از این رو باز می گردند تا در ظرف دنیا به این نوع از عقاب که موجب تنوع و کمال عذاب آنهاست واصل شوند و طعم تلخ عقاب الهی به ویژه ذلت و خواری را در همان خانه دنیا که در آن به تکذیب آیات حقّ پرداختند و حدود خداوند را زیر پا گذاردند احساس کنند و با یک مرگ همراه با ذلت، دنیا را ترک گویند تا خاطره ی خوشِ لذت های نفسانی دنیا که در زمان حیاتشان به آن دست یافتند از میان برود. روایات مختلفی درباره ی عذاب مشرکانی که رجعت می کنند وارد شده است که چند مورد آن را نقل می کنیم. امام کاظم (علیه السلام) فرمود:
لَتَرجِعَنَّ نُفوسُ ذَهَبت و لَیَقتَصَّنَّ یَومَ یَقُومُ و مَن عُذّ ِبَ یَقتَصُّ بِعذابِهِ و مَن اُغِیظَ اَغاظَ بغَیظِهِ و مَن قُتِلَ إقتَصَّ بِقَتلِهِ و یُرَدُّلَهُم مَعَهُم حتّی یَأخُذُوا بِثأرِهِم.(2)
همانا عدّه ای از انسان ها که مرده اند باز می گردند و در روزی که قائم قیام می کند دشمنان خود را مورد قصاص قرار می دهند. کسی که عذاب شده است، عذاب کننده ی خود را، کسی که مورد خشم قرار گرفته است به خشم آورنده ی خود را و کسی که کشته شده است قاتل خود را قصاص می کند و دشمنان آنها بازگردانده می شوند تا مؤمنان انتقام خون خود را بگیرند.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
إذا قامَ قائمُنا رَدَّ اللهُ کُلَّ مُوذٍ لِلمؤمِنینَ فی زَمانهِ فی الصّورَةِ الّتی کانُوا عَلیها و فیها بَینَ أظهُرِهِم، لِیَنتَصِفَ مِنهُمُ المُؤمنُونَ.(3)
وقتی قائم ما قیام کند خداوند هر آزار دهنده ی به مؤمنین را به همان صورتی که در زمان حیات خود بوده و در میان مردم حضور داشته است را به دنیا باز می گرداند تا مؤمنان حقّ خود را از آنها بازگیرند.
و در حدیث دیگری فرمود:
إنَّ اوَّلَ مَن یَکِرُّ إلَی الدُّنیا الحُسَینُ بنُ عَلیٍّ و أصحابُهُ وَ یَزیدُ بنُ معاویةَ وَ اصحابُهُ، فَیَقتُلُهم حَذوَ القَذَّةِ بِالقَذَّةِ.(4)
اولین کسی که به دنیا باز می گردد حسین بن علی و یاران او و یزید بن معاویة و یاران اوست پس بدون کم و کاست آنها را به قتل می رساند.

بررسی برخی از اهداف رجعت

درباره ی هدف از رجعت کفار، اختلاف نظر خاصی در میان محققان شیعه دیده نمی شود. همه معتقدند آنها که به شرک و کفر خالص رسیده اند باز می گردند تا مورد عذاب قرار گیرند. البته عذاب می تواند تنها ذلت و خواری آنها باشد که از مشاهده ی پیروزی حقّ و شکست و نابودی باطل ناشی می شود و می تواند فراتر از آن بوده و شامل انتقام، اجرای حدود و قصاص آنها نیز باشد چه اینکه امین الدین طبرسی رحمة الله می نویسد:
«در روایات زیادی از ائمه هدی (علیه السلام) نقل شده است که خداوند به هنگام قیام مهدی (علیه السلام) گروهی از دوستان و شیعیان او را که مرده اند به دنیا باز می گرداند تا به ثواب یاری او نائل شده و به ظهور دولتش شادمان گردند. همچنین گروهی از دشمنانش را به دنیا باز می گرداند تا از آنان انتقام گرفته و به کیفری که مستحق آن هستند از کشته شدن به دست شیعه و خواری و ذلتی که از دیدن حاکمیت او می چشند برسند.»(5)
بنابر آنچه بیان گردید اهدافی که مورد اختلاف نظر قرار دارند به رجعت مؤمنان مربوط می گردند که ما آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

1- کسب کمال

عدّه ای فلسفه و هدف رجعت مردگان به دنیا را کسب کمال می دانند. نظر آنها این است که کسانی که به خاطر موانعی نتوانستند به کمال لایق خود دست یابند باز می گردند تا به کمال برسند. آیة الله شاه آبادی می نویسد:
«امّا مؤمنِ ضعیف، خود توان بازگشت ندارد و نیازمند تصرف ولی مقتدر است. پس او را باز می گرداند تا با سعادت به کمال رساند.»(6)
و برخی از محققان معاصر نوشته اند:
«چنین به نظر می رسد که بازگشت مجدد این دو گروه به زندگی دنیا به منظور تکمیل حلقه تکاملی گروه اوّل و چشیدن کیفر دنیوی گروه دوم است. به تعبیر دیگر گروهی از مؤمنان خالص که در مسیر تکاملی معنوی با موانع و عوائقی در زندگی خود روبرو شده اند و تکامل آنها ناتمام مانده است حکمت الهی ایجاب می کند که سیر تکاملی خود را از طریق بازگشت مجدد به این جهان ادامه دهند، شاهد و ناظر حکومت جهانی حقّ و عدالت باشند و در بنای این حکومت شرک جویند؛ چرا که شرکت در تشکیل چنین حکومتی از بزرگ ترین افتخارات است و به عکس گروهی از منافقان و جباران سرسخت، علاوه بر کیفر خاص خود در رستاخیز، باید مجازات هایی در این جهان نظیر آنچه اقوام سرکشی مانند: فرعونیان و عاد و ثمود و قوم لوط دیدند ببینند و تنها راه آن رجعت است.»(7)
امّا این نظریه که هدف از رجعت کسب کمال باشد دارای اشکال هایی است که آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.
1- ما دلیلی نداریم که هدف از رجعت، کسب کمال باشد. البته اینکه رجعت کنندگان به برخی از کمالات دست می یابند امر واضحی است امّا آیا خداوند آنها را به خاطر کسب کمال باز می گرداند، دلیلی برآن نداریم. تنها می توانیم بگوییم: مؤمنان در پرتو رجعت خود به کمالاتی هم دست می یابند.
2- اگر فلسفه رجعت را کمال بدانیم، کسانی را که رجعت می کنند فاقد کمال دانسته ایم در حالی که رجعت برای کسانی است که به کمال لایق خود که همان کسب ایمان خالص است نائل شده اند. نگاهی به سیمای رجعت کنندگان نشان می دهد که آنها از اولیاء خدا هستند و جمع قابل توجهی از آنها انبیاء و به ویژه پیامبر اسلام و ائمه طاهرین (علیه السلام) هستند که بر قله های کمال نشسته اند.

2- شادمانی و کسب ثواب

برخی از محققین، هدف از رجعت را نیل به ثواب کارهای عصر رجعت و شادمانی بازگشت کنندگان از حاکمیت حقّ و شکست باطل معرفی کرده اند.
سیّد مرتضی می نویسد:
«بدان آنچه را شیعه به آن اعتقاد دارد این است که خداوند متعال به هنگام ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه گروهی از شیعیان را که پیش از ظهور او مرده اند به دنیا باز می گرداند تا به پاداش یاری و کمک به او و مشاهده ی دولتش برسند و نیز گروهی از دشمنانش را باز می گرداند تا از آنان انتقام گیرد. پس آنان از مشاهده ی آشکار شدن حقّ و بلندی سخن (پیروزی آیین) پیروان آن لذت می برند.»(8)
بدون شک رجعت کنندگان به ثواب اعمال ارزنده ی خود که در عصر رجعت انجام می دهند خواهند رسید و از مشاهده ی غلبه حقّ بر باطل لذت می برند امّا این مسائل از امور عادی زندگی، در عصر رجعت است و جزء فلسفه و اهداف رجعت به شمار نمی روند. همان گونه که بیان شد ما دلیلی هم نداریم که خداوند عدّه ای را با این هدف باز می گرداند که به ثواب اعمالی که انجام می دهند برساند و یا آنها از مشاهده ی پیروزی و سیطره ی حقّ لذت برند. هدف از رجعت فراتر از اینهاست و آن تحقق وعده ی خداوند در حاکمیت اهل ایمان بر زمین است که جهانی سازی کامل اسلام را به همراه دارد.
شاید کسانی که شادمانی و کسب ثواب را هدف از رجعت معرفی کرده اند به این روایت تمسک کرده اند که امام باقر (علیه السلام) فرموده است.
ما فِی هذِهِ الأَمَّةِ بَرُّ وَ لا فاجِرُ إلاّ و یَنشُرُ. أمّا المُؤمنونَ فَیَنشُرُونَ إلی قُرَّةِ أعیُنِهِم، و أمّا الفُجّارُ فَیَنشُرُونَ إلی خِزیِ اللهِ إیّاهُم.(9)
هیچ فرد خوب و تبهکاری از این امّت نیست مگر اینکه زنده می شود، امّا مؤمنان به سوی روشنایی چشمانشان و تبهکاران به سوی ذلتی که خداوند برای آنها قرار داده است زنده می شوند.
1- امّا سند این روایت ضعیف است. منخل بن جمیل از راویان این حدیث است که فردی ضعیف، اهل غلو و فاسد الروایة معرفی شده است.(10)
2- همچنین مواجهه ی مؤمنان با شادمانی به معنای هدف بودن آن نیست بلکه آنها با رسیدن به هدف که تحقق وعده حاکمیت مؤمنان بر زمین است شادمان می گردند.
اهداف دیگری نظیر اقامه حدود و قصاص بر زمین مانده، زنده نگاه داشتن روحیه انتظار، ایجاد روحیه استقامت برای مؤمنان، تکریم مؤمنین در دنیا که در فصل آخر کتاب رجعت یا حیات دوباره بیان شده اند به رجعت مربوط نمی شوند بلکه غالب آنها به ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) ارتباط دارند و ما دلیل روشنی بر هدف بودن این امور برای رجعت نداریم.

پی نوشت ها :

1- سوره ی نور، آیه 55.
2- مختصر بصائرالدرجات، ص 28.
3- دلائل الامامة، ص 464.
4- تفسیر العیّاشی، ج 2، ص 282.
5- مجمع البیان، ج 7، ص 235.
6- رشحات البحار، باب رجعت.
7- تفسیر نمونه، ج 15، ص 560.
8- رسائل الشریف المرتضی، ج1، ص 125.
9- مختصر بصائر الدرجات، ص 17.
10- نجاشی درباره ی او می نویسد: ضعیف، فاسد الروایة. (رجال النجاشی، ص 421) و این غضائری می نویسد: ضعیف، فی مذهبه غلو. (رجال ابن الغضائری، ص 89) ابن داود ضمن بیان ضعف و غلو او می نویسد: اضاف الیه الغلاة احادیث کثیرة (رجال ابن داود، ص 281).

منبع مقاله :
اکبری، محمد رضا، (1390)، عصر شکوهمند رجعت، قم: انتشارات مسجد مقدّس جمکران، چاپ دوم

نظرات  (۱)

سلام
تشکر از شما به خاطر ارسال مطلبتان به سایت "حرف تو"
" اهداف رجعت "
با آدرس: http://harfeto.ir/?q=node/37578
در این سایت انتشار یافت.
چشم به راه مطالب خوب شما هستیم.
هدیه سایت "حرف تو" به شما:
"پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله): کمترینِ کفر این است که انسان از برادرش سخنی بشنود و آن را نگه دارد تا او را با آن رسوا سازد. این افراد بویی از انسانیت نبرده‌اند."
یا علی

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی